Behulpzaam

In de gang spreekt een zwaar beladen jongen uit de zevende groep me aan. Of ik hem even wil helpen met zijn tas. Het lukt hem maar niet zijn spullen achter die stroeve rits te krijgen. Dat zo'n grote jongen mijn hulp vraagt! 'Maar natuurlijk', kir ik vereerd. Nadat ik een behulpzame ruk aan zijn rits geef, klettert zijn broodtrommel op de grond. De boterhammen vliegen alle kanten op.

Die zal voorlopig niets meer aan me vragen...

Glad

Over opgevroren trottoirs schuifel ik huiswaarts door schemerig Amsterdam. Een gesjochten tasje met nakijkwerk onder mijn arm. Ook dat nog. Een witte pitbull verspert me de weg. Wankelend probeer ik een onopvallende schijnbeweging uit. Vooral niet in zijn bloeddorstige ogen kijken. Daar worden die beesten gek van. Bovendien heeft hij een geduchte voorsprong op deze ijsvloer. Wat vermag ik met mijn bergschoenen tegen zijn scherpe klauwen. Plots klinkt er een helder meisjesstemmetje. 'Ha juf, wat doet u hier?' "Ik ben op weg naar huis", zeg ik zo ontspannen mogelijk. Dit moet ze even verwerken. Dan gooit ze een tennisballetje naar de pitbull en port vervolgens plagend diep met een stokje in zijn zij. "Is dat hondje van jou?', vraag ik huiverend, terwijl ik schielijk passeer. "Nee, van de buren. Tot morgen juf!" Niet eerder geweten dat mijn kinderen zo talentvol beschermengel konden zijn.

Maan

Alle zesjarigen beantwoorden om beurten de vraag of ze de maan wel eens gezien hebben.

'Ja' zegt hij. 'Toen ik in het Mirandabad op mijn rug dreef . Ik kon door het dak heen kijken omdat het van een soort plastic gemaakt was. Rond plastic, met ijzeren balken erin, zoals ook om deuren zit. Het licht van de maan scheen overal op de golven van het water.'

Schriften

'Juffrouw, ik zie uw borsten', zegt één van de meisjes op verontruste toon. Onmiddellijk duikt juffrouw de Raadt in mijn geheugen op. Dit kordate vrouwtje gaf, in het jaar 1961, les aan de tweede klas waar ik hele dagen braaf in zat te wezen. Bij haar viel, hoewel het goede mens zwaar gereformeerd was, wel eens het een en ander te zien wat ze misschien liever voor ons geheim gehouden had. Vooral als ze moe werd en in haar stoel ging hangen. Ik moet voorkomen dat er over veertig jaar net zo over mij geschreven wordt als ik nu doe over haar, denk ik. 'Als ik niet gewild had dat je mijn borsten zag', snerp ik, 'dan had ik vanmorgen wel iets anders aangetrokken.' Die zit. Alsof ik de situatie volkomen meester ben, ga ik met driftige vingers een stapeltje schriften recht leggen.

gebroken hart

Wij denderen met zijn allen de trappen af, op weg naar de overblijfpauze. Vanuit het niets roept hij naar me omhoog : 'mijn oma heeft een gebroken hart!' 'Hoezo?', vraag ik . 'Mijn opa is dood', schreeuwt hij aangedaan. Later begrijp ik dat opa vijf jaar dood is. Zelf is hij gisteren zes geworden.

Koekletters

Vanochtend werd er een zak met minstens een half pond letterkoekjes de klas binnen gesleept. Onmiddellijk begonnen er groepen kinderen woorden te leggen. Maan, kaal, pot, bus, het hield niet op.

'De kapotte letters mogen jullie meteen opeten", kraaide ik opnieuw schel door de groep. Gelukkig pakte geen een kind een hamer. Tevreden peuzelden we aan het eind van de ochtend de gave woorden weg. Morgen weer chocola.

Chocoladehemel

In de klas hebben we een letterwinkeltje. Al dagen knippen en prikken en kleien de kinderen letters. Tenslotte moet de winkelvoorraad op peil gehouden worden. Vanochtend werd er een doosje chocoladeletters in triomf naar binnen gedragen. Toen ik verordonneerde dat iedereen die een letter herkende er een mocht opeten, spelde men plotsklaps uitstekend. 'Een witte huh graag', zei het jongetje dat anders nooit oplette,. 'En ik graag een pure ah', het meisje dat meestal uit het raam staarde. Zelfs toen ik voor nepgeld chocoladeletters liet aanschaffen, verslapte de aandacht geen moment. De kinderen schreven bonnen en wisselden tientjes, zonder te verblikken of verblozen. Tussendoor stak ik de gebroken lettertjes gedachteloos in mijn eigen mond. Zwevend en smakkend bevond ik me in de juffenhemel.

Wraak

De eerste herfstregens sloegen laatst dwars door het dak van ons verder tamelijk solide schoolgebouw. De inderhaast geplaatste witte plastic emmers stroomden in hoog tempo vol met gifgeel vocht. Alsof een flink aantal jongens via de brandtrappen naar het dak geklommen was. Om eens flink wraak te nemen. Wegens vrijheidsberoving. Op bijna dagelijkse basis.

Chocoladetaart twee/smartlap

Ik bedacht dat de laatste dag van de week de vrijdag is. En dat dat mijn vrije dag is. Op vrije dagen bakken slechts engelen chocoladetaart met kleine jongens. De klassenmoeder nam de opengevallen plek gelukkig in. Mij werd verteld dat hij weigerde de taart met vierentwintig anderen te delen. Dat hij op die manier onder een mooie deelsom uitkwam. Dat hij zijn schepping in triomf naar zijn nieuwe huis voerde. Waar hij eerlijk deelde met zijn van het verhuizen doodvermoeide moeder.

Chocoladetaart

Op de laatste dag van deze week neemt er een jongen afscheid van de groep. Daar heeft hij moeite mee. Mijn gevoelens voor hem vertaalde ik, als zo vaak, in termen van voedsel. Onnadenkend beloofde ik hem gezellig samen een chocolade-afscheidstaart te zullen gaan bakken. Naderhand bedacht ik, dat een enorm bakproject logistieke problemen schept. Mijn provisiekast bood uitkomst. Jongstleden zaterdag schafte ik een bouwpakket aan voor een 'Easy Cake'. Beetje melk en olie mixen met een poedertje. Eitje erbij. Vormpje in de magnetron en na drie minuten: presto een Thais instanttaartje. Het smaakt naar helemaal niets. Maar met een beetje spuitslagroom als plaksel en wat Smarties als versiering, wordt het de mooiste, snelst gemaakte taart van de hele wereld. Daar is geen woord aan gelogen.

Grote neus

"En hier woont mijn oma!", zei hij stralend. "Weet ik toch, ik weet bijna alles", pochte de juf. "Oh ja? En God dan? Hoe ziet die eruit?" "Vertel jij het maar, jij schijnt het te weten." "Hij is rond met ogen en een neus." Geen mond?" "Hij kijkt en hij snuift, maar praten, dat doet hij niet." Juf heeft er lang over moeten nadenken.

Plukken

"Die twee plukken bij mijn oren bevallen me niet", verzuchtte juf bij de nieuwe kapper. "Dat vond ik zelf ook al", jokte het jonge ding dat haar knipte. "Ik haal ze even weg en dan pas ik de rest van de coupe ook even aan". Even later blikte de juf beduusd in de spiegel. Wat was hier aangericht? Aanpassen? Noemden ze dit aanpassen? Dit leek meer op kaalslag. Wat de kinderen vandaag bevestigden. De een kwam nog lacheriger binnen dan de ander. Gelukkig maar dat er sprake is van groeifactor acht. Na de herfstvakantie ziet niemand er meer iets van.

Stoppels op mijn benen...

'Juf, ze zeggen dat ik veel haar heb", zegt een meisje tijdens het omkleden voor de gym. "Dat is ook zo", antwoord ik, en je bent echt niet de enige, voel maar!" Acht meisjes, laten zich dit geen twee keer zeggen. Ze wrijven enthousiast over het stoppelveld waarmee mijn middelbare juffenbenen overdekt zijn. "Juffrouw", zegt er dan één geschrokken. "Dit vindt Allah echt niet goed! U heeft die haren gekregen, om uw vel te beschermen, u mag ze niet afscheren". "Oh", zeg ik beduusd, "ik dacht dat een moslima dat juist wel moest. Maar, ik denk niet dat het zo belangrijk is of de vrouwen in het ene land wel en in het andere land niet hun benen scheren. Als we allemaal proberen ons een beetje netjes te gedragen, is iedereen dik tevreden." Ze knikt ernstig, we zijn het eens...

Administratieve nood

Laatstelijk kocht de juf bij de firma Winter, een prijzig blauw koffertje. Daarin bevonden zich als een harmonica uitwaaierende kartonnen compartimenten. Zij zongen juf als het ware toe: stopt u hier uw papieren dan kunnen ze nergens meer blijven slieren... Dit was iets voor haar! Met trillende vingers ordende zij elk slingerend papier onder een eigen, goed gekozen trefwoord. Zingend plakte zij vervolgens links en rechts de bijbehorende etiketjes. Daarna gaf zij, tevreden zuchtend, het koffertje een vaste plek onder haar bureau. Een hele week werkte dit systeem verbijsterend goed. Nu is het koffertje weg. Foetsie. Opgeslokt door het sinister zwijgende schoolgebouw. Net nu het tot de nok gevuld is met onmisbaar papier. Juf smeekt de heilige Anthonius om bijstand. Kan hij niet eens kijken of juf haar koffer per ongeluk in het kolenhok gezet heeft?Verder weet ze het ook niet meer.

Talent

'Dat kan ik niet!' is de mantra die hem dagenlang in zijn mond bestorven ligt. Huilend probeert hij een twee te schrijven. Snikkend produceert hij een soort van tekening. Als dit maar goed komt denk ik... Dan krijgt de groep de eerste toneelles van de docente drama. Juist hij zet spontaan een fantastische marionettenspeler neer. Met zwier en vol overgave trekt hij aan de touwtjes van zijn poppenkind. 'Wanneer kom je weer?', vraagt hij als de dramajuf weg gaat. Dit gaat goed komen.

Muizenissen

In gedachten ga ik de kasten langs. Onder de gootsteen visualiseer ik een aangebroken zak potgrond, ongewassen schorten en vieze place-mats. Ook mijn neus doet mee; een zure verflucht. Bij thuiskomst onmiddellijk uitmesten. Eigen allesreiniger meenemen, een school is als een oostblokland voor de Wende. Taalkast: opgeruimd door een kind; je weet niet wat je ziet, zo netjes. Rekenkast: onduidelijk uitpuilende berg eierdozen geërfd, hele jaar niet gebruikt, aan Beeldende Vorming schenken.

Jammer genoeg passen de blauwe ordners, waarvan elk kind er één beheerde, niet in de laatjes. Misschien naar de gang? De eigen kasten zijn nodig voor de stempelkisten. Over gang gesproken: als ik de elektrische puntenslijper er wegens lawaaioverlast eens heen verplaatste. Zouden er dan volgend seizoen veel vingers worden bijgepunt? Zou ik gek worden van het heen en weer geloop en het klepperen der deur?

Laat het los juf, je gaat met vakantie.

Die Gedanken sind frei

Gisteren begon de kindervakantie. Vandaag diende het onderwijzend personeel dus op te ruimen. Juf is nog steeds niet zo'n juf die de kinderen ruim van tevoren met zachte hand de eigen stoelen en tafels laat soppen. Bovendien, hoewel inmiddels een radicaler weggooier, de neiging af en toe omvallende bergen te bouwen, van wat ooit misschien nog van pas zal komen, blijft. O jee, klettert daar het bakje met de tweehonderd oranje plakpapiertjes ter grootte van een euro uit de kast? Oprapen die handel, of ten prooi laten vallen aan stoffer en blik? Onoverzichtelijke nijverheid. Duizelig neem ik het besluit mañana-maandag terug te komen om de puntjes op de hopelijk tegen die tijd minder chaotische i te zetten. Op weg naar huis koop ik wankelend een tropenbloes in de uitverkoop. In gedachten al een beetje vrij.

Oranje boven!

We bakken muffins. Ze moeten een nachtje afkoelen. Het plan is ze morgen, op de laatste schooldag van het jaar, te glazuren en te versieren met marsepein. De jongen die heel beslist van zichzelf vindt dat hij te dom is om goed te spellen, pakt een krijtje. Met oranje hanenpoten schrijft hij griezelig correct op het bord:

niet vergeten, morgen keek versieren.

Juf overdrijft vaak en graag. Maar eerlijk: nu krijgt ze bijna tranen in haar ogen. Het zal de eindejaarsvermoeidheid wel zijn.

Snik van buiten de gemeentegrenzen

Voor haar eigen gevoel werkt juf pas een blauwe maandag, want sinds de herfst, op haar nieuwe school. Dat je je gevoelens moeilijk kunt peilen, bleek onlangs. Ze keek al totaal niet meer op van de uitzinnige gebruiken rond een afscheid in de nieuwe omgeving. Zo bleek er voor een weg-solliciterend collegaatje een overstromende koffer vol spannende cadeautjes bijeengesprokkeld. Onderwijzers streven naar onbaatzuchtigheid. De cadeautjes waren, in deze geest, voor de leerlingen van de toekomstige klas bestemd. Heel toevallig: in de berg zat ook het aardewerken rode theeservies met witte stippen, waar juf zelf als kind zo graag mee gespeeld zou hebben. Links en rechts hield men tedere toespraken. Daarna werd solo een afscheidslied aangeheven met daarin organisch verwerkt een authentieke Amsterdamse snik. Opborrelend uit de keel van een ras-Rotterdamse. Dat dan weer wel.

Luizen pluizen

Als bejaarde apen beginnen twee meisjes mijn haar te doorzoeken op luizen. Gezellig in het zonnetje. Zegt de een tegen de ander: 'Ze heeft geen luizen, ze heeft rozen!'

Watje

Als ik om half elf 's avonds uit het raam naar buiten hang, zie ik een zo op het oog welvarende egel, chill rondom het vogelhuisje scharrelen. Internet meldt mij even later dat egels veel slakken eten. Dat die in binnentuinen vaak vergiftigd zijn, is de verontrustende tweede zin. De afmaker: -De egel sterft vaak een langzame en pijnlijke dood- . Wat nu te doen? De buren bijeen roepen? Hopen dat ze dit lezen en de slakken, arme slakken, met bier zullen gaan doden? Vertrouwen op de intelligentie en intuïtie van de egel? Een raamposter met waarschuwende tekst ontwerpen? Wie het weet mag het zeggen.

Glad

'Juf wat is dat eigenlijk?', ze priemt met een vingertje richting het kalkoense vel in mijn hals. " 'Dat krijg iedereen die ouder wordt', antwoord ik zo neutraal mogelijk. '"Eerst ben je een hele tijd heel erg glad, en dan ineens krijg je overal van die rare vouwtjes. Soms worden het echte rimpels en op andere plekken verkreukelt je vel alleen een beetje.' Ik til mijn haar op om haar mijn voorhoofd te laten bestuderen. 'Oh ja', zegt ze bij het zien van mijn zorgelijke voren. Waarschijnlijk heeft vooral de passage: een hele tijd erg glad, haar gerustgesteld. Ze gaat weer spelen.

Leeskwartiertje

Een paar meiden hebben de belofte losgepeuterd dat ze dat mogen maken, waarvan ze de handleiding vlot kunnen lezen. Sindsdien wordt er gesmeekt of recepten voor taart en aanwijzingen over in elkaar te knutselen poppentheatertjes alsjeblieft meegenomen mogen worden tijdens het speelkwartier. Op de rand van de zandbak nemen de dames de vakliteratuur ernstig door. 'Marsepein, wat is dat voor spul?', hoor ik naast me. 'Plakband, ik moet plakband op mijn boodschappenlijstje zetten', zucht de ander. Mooi zo!

Schattingen

De kinderen kregen een toverbonen-rekenopdracht. Hoeveel bruine bonen dachten ze dat er in een kinderhand pasten? De schattingen varieerden van twee tot driehonderdzestig tot duizend. In tweetallen werd steeds één van de vier handen daadwerkelijk gevuld. Daarna werden de bonen op tafel uitgeteld om te kijken of de schatting van zoëven klopte. Het tellen verliep geanimeerd, maar viel om de dooie dood nog niet mee. Zuchtend begon een groepje telkens opnieuw van voren af aan met tellen, om verbijsterd te concluderen, dat ze, wat ze ook deden, afwisselend tot zesenvijftig dan wel tot zevenenvijftig kwamen. De juf kon het bij de nabespreking niet laten om, wild met haar armen zwaaiend, bibberige voorbeeldrijtjes van telkens tien bonen te gaan leggen. Met dik getrokken viltstiftlijnen, zomaar op de blote instructietafel, zodat de rijen bonen in hun eigen hok geparkeerd konden worden. Afijn, misschien beklijft er iets. Morgen misschien maar eens de stenen in de wand tellen.

Handleiding

Het jongetje wou wel graag tuinkers gaan kweken in lege eierdoppen. In een rijk geïllustreerd boek over de natuur had hij precieze aanwijzingen gevonden over de te volgen handelwijze.

'Als jij nou een mooie handleiding schreef', teemde ik. 'En je maakte er een paar leuke tekeningen bij, dan zorg ik meteen voor zaad en aarde.' Verbijsterd keek hij me aan: 'Waarom maken we niet even een kopietje?'  'Omdat ik kopietjes stom vind', zei ik weinig overtuigd. 'Kopietjes zijn te makkelijk.' 'Je maakt zelf zo vaak kopietjes', zei hij onbevangen. 'Bijvoorbeeld bij rekenen, ik kan die sommen heus wel opschrijven en jij geeft toch zo vaak kopietjes.' Beschaamd boog ik het juffenhoofd. 'Ik zal gaan minderen', zei ik als was ik een verstokte roker. 'Maar schrijf jij nou toch maar eerst een nette handleiding.

Bananen uit die juffenoren!

Boven de weg hing het bord Haarlem naast het bord Amsterdamse Bos. Dit zorgde voor paniek in de bus. Hoe kon een chauffeur op de ene plek komen als er twee stonden aangegeven. Je zou het zien en beleven, straks zaten wij in Haarlem en zouden we alle pret missen! Het onderwijs, is een kwestie van je oren openzetten. Dan weetje meestal wel waar je volgende rekenles over kan gaan.

Wolfshond

'Het Amsterdamse Bos?', het anders zo stoere knaapje verschoot van kleur. 'Daar wil ik geen sportdag, daar zitten wolven!' Met de grootste moeite lukte het de juf de ergste spookbeelden enigszins uit zijn jongenshoofd te verjagen. Hij bleef zowaar zelfs gillend zitten, toen er een enorme hond een rondedansje van plezier rende om de hele op het gras zittende sportdagploeg heen. Stoer!

Chaos

Morgen is het sportdag. Het te vervoeren materiaal diende tijdig te worden klaargezet. Twee leerkrachten probeerden amechtig tien roze ballen en acht pilonnen in een zak te proppen. Twee andere bleven van en naar de gymzaal heen en weer sjouwen met  houten ladders in diverse staten van onderhoud. Nog weer een stuk of zes andere meesters dan wel juffen werden erop uitgestuurd om niet-tang, papier dan wel extra hoepels te zoeken. Toen er zich orde in de chaos begon af te tekenen werden alle materialen met vereende krachten hoog op een open kar opgetast. Morgenochtend dekzeil erover en karren maar met die handel. De Beverley Hillbillies zullen er niets bij zijn. Als ik geen les gaf aan de derde groep en dus pas halverwege de ochtend in het Bos verwacht werd, zou ik aangeboden hebben me in een schommelstoel op de berg marteltoestellen te laten vastbinden. Grijze haren wapperend in de wind. Nu zal mijn verdere bijdrage slechts bestaan uit het jureren van het frisbee-werpen.

Paaltjes

Inmiddels staan er zelfgemaakte bordjes in de plantenbak die aan de school vastgemetseld is. 'Niet plukken boef!', heeft het ene kind geschreven. 'Afblijven, van groep drie!', het andere.In mijn tijd stond er van gemeentewege : 'Jongens en meisjes weest sportief, vernielt niet, maar beschermt wat met zoveel zorg werd aangelegd.'  Ons probleem was dat we wat veel bordjes hadden in verhouding tot de totnogtoe ontgonnen vierkante centimeters. De bak lijkt nu op een Keukenhofperk. Wat daar tulpen zijn, zijn bij ons vrolijk versierde, vierkante, geplastificeerde op de boef persoonlijk gerichte vermaningen. Hopelijk zullen passerende macho-boeven geen paaltjes gaan uitrukken. Om hun lieve, handen wringende moeders, een plastic tuiltje verbodsborden aan te kunnen bieden.

Hoog weggezet

Vandaag begon de juf wat later dan normaal. En zo gebeurde het, dat ze niet besefte dat de cake waar een jarige bij zijn ronde langs de klassen op wilde trakteren, door een zorgzame volwassene bovenop de kast en dus uit haar zicht geplaatst was. Zodat betreffende jarige trouwhartig eerst een kale ronde liep, geflankeerd door twee opgewekte kornuiten. Waarna hem te binnen schoot dat er gisteren, bij de opwindende voorbereidingen, toch op enig moment sprake was geweest van een cake die er erg aantrekkelijk uitgezien had. Hij stuurde een van zijn secondanten ijlings terug naar de klas. Waarop hij zijn ronde opnieuw liep, maar nu voorzien van de juiste eetbare rekwisieten. Zodoende  werd er bar weinig door de drie knaapjes gerekend, maar een kniesoor die daar op zo'n feestelijke dag op let.

Jaap

Morgen wordt er een brief  in groep drie bezorgd, afkomstig van ene Jaap. Hij schrijft dat hij per ongeluk de laatste koe van zijn moeder geruild heeft voor toverbonen, uien en uitlopende aardappels. Hij vraagt de kinderen om raad: wat moet hij doen om aan voldoende eten te komen voor hem en zijn moeder? Kaas en melk zullen er voorlopig niet meer bij zijn en het geld is ook al op. Als volwassene die het sprookje van Jaap en de Bonenstaak door en door kent, kost het de juf moeite zich los te maken van de gebaande paden van het verhaal. Ze heeft er een berg lessen omheen bedacht. In mapjes, kisten en bakjes staan de  benodigdheden startklaar. Nu eerst eens afwachten of het onderwerp aanslaat en dan kijken welke kant de kinderen op zullen gaan. Spannend.

Wraak

In de vakantie is het speelplein opgeknapt. Eerst klommen er mannen in de metersdikke boom om alle bij storm potentieel gevaarlijke takken af te zagen. De boom staat nog, maar daar is wel zo'n beetje alles mee gezegd. Toen werden de meest opwindende speeltoestellen verwijderd. Weg dat duikelrek, opgehoepeld die glijbaan, stel je voor dat er een kind uit- of af zou kukelen met zijn kop bovenop een rubberen tegel! Vervolgens werd de bestrating vernieuwd. Dat deden de werkmannen een beetje onnadenkend. Wat zij aanzagen voor een esthetisch verantwoorde glooiing in de saaie tegelmassa, blijkt in werkelijkheid  een springschans voor kleuterkarren. Aan de ene kant afroetsjbaar, aan de andere een plek om pardoes met kar en al in een ravijn van een meter te duiken. Kleuters van een ander lanceren, daar passen juffen voor. Daar zijn ze niet voor opgeleid. Dus dat plein moet over. De boom ritselt voor wie het horen wil van genoegen. En haalt zijn kale schouders op.

Moordwapen

Gisteren, op de laatste vakantiedag, reden we over de Utrechtse brug de hoofdstad uit. Op weg naar de dichtstbijzijnde natuurstrook. Een konijntje stak recht voor onze wielen over. Het werd op zo'n anderhalve meter hoogte opgejaagd door een kauwtje. Of misschien door een roek. In ieder geval, door een grote zwarte vogel. Ik probeerde me in de vogel te verplaatsen. Was dit een geval van verregaande zelfoverschatting? Verbeeldde hij/zij zich, in vliegende vlucht happen lillend vlees uit het radeloze knaagdier te kunnen scheuren? 's Nachts in bed bedacht ik een andere oplossing. Die kauw probeerde onze Smart als moordwapen in te zetten. Was te ongeduldig om te wachten op zijn dagelijkse portie sowieso al door het voortrazende verkeer geplette dierenlichaampjes. Erachteraan bedacht ik hoe het konijn met een elegante sprong vanaf de stoep in de bosjes gesprongen zou kunnen zijn. Een slap Hollywood einde aan wat ik met eigen ogen gezien had. Hup, knus het in het plantsoen verborgen hol in. De natuur, daar hoef je tegenwoordig de stad niet meer voor uit. Dat was weer eens gebleken.